Къоьзан Iома тIе воьдучу некъаца ду и шовда. Кхузахь массо а хенахь адам хуьлу — тIехволучунна хIоранна а лаьа, кхузахь сецна, Iаламан хазаллах марзо эца а, шийла шовда мала а. Веданан кIоштарчу Хорача юьртана къилбаседа-малхбузе аг?ор долчу лаьмнашна т?ера чуэгаш чухчари ю. ?аьндойн рег?а т?ера ткъех метр лакхара чу?енаш, седа санна, сирла а, ц?ена а хи ду иза, ?аламо кхоьллинчу исбаьхьачу хьостанах схьадаьлла. Цу хих наха «Шовда-ч?аба (Девичья коса)» олу.

«Садо?уш волу Харачойн Зеламха» аьлла, наха ц?е тиллина х?оллам а бу шовданна юххехь. Т?улгах дина, зоьрталчу ламанхочун сурт ду иза. Парг?ат охьа а хиъна, леррина хьалхахьа д?а а хьоьжуш, ?а, карахь топ йолу, г?еметтах?оьттина стаг ву суьрто гойтург Дийцарехь, кхузахь садо?уш хазахеташ хилла Харачойн Зеламхина.

Нохчийн ширачу ?едалехь иза ма-хиллара, кест-кеста «нускал хит?е даккхар» олу ламаст а д?ахьо кху шовданна йистехь. Цу г?уллакхна гонахарчу ярташкара нах а бог?у кхуза. Шовданан ц?е тиллар иштта нисделла бохуш, дуьйцу кхузарчу наха: Хорачуьрчу ц?еяххана хазачу йо?ана цхьа лурвоьлла жима стаг везавелла.

Шен мостаг?ех лечкъаш, хьаннашкахула, лаьмнашкахула лелаш хилла и к?ант. Йоь?ан да-нана реза ца хилла шайн доьзалхочо бинчу харжамна, йо? кхечу стаге яхийтар хьехош хилла цара. Ломан когашкахь, кхузахь ?аламо исбаьхьаллица хазйинчу меттехь – жимачу шовданан йистехь, шаьш т?ехьийзачу зудаберашка – къамел дан бог?уш хилла юьртара кегий нах. Зудабераша, кегийчу чамешца хи схьа а оьцуш, шайн к?удалш юзуш хилла. Шена, дукхаеза йо? хит?е йог?у лар а йина, шовданан йисте веана лурвоьлла к?ант. Тешамна кара х?ума луо шена аьлла, дехар дина жимачу стага. ПIелгара схьаяьккхина, дашо чIуг елла йоIа кIанте. Баркаллица схьа а эцна, чIуг кисана йиллина жимачу стага. Оццу хенахь шовданна т?ебог?учу нехан г?овг?анаш хезна цушинна. Уьш бекхам бан бог?у лурвоьллачу к?ентан мостаг?ий хилла. Йоьхначу йо?а: «Къайлавала сихха!» – аьлла к?анте. Амма езачу йо?ана хьалха к?илло хила ца лиъна цунна.

«Х?инца со вадахь, суна а, сан тайпанна а т?е эхь дог?ур ду», – ойла йина к?анта.

Яхь йолу къонаха дозаллица вала кечвелла. Шен г?одаюккъе йихкина шаьлта схьа а яьккхина, лаьтта охьакхоьссина цо. Бекхам бан хьаьгна болу мостаг?ий т?елата кийча хилла. Ц?еххьана, шен коьртара йовлакх а даьккхина, ц?ий ?ано кечбеллачу нехан когашна хьалха иза охьатесна йо?а. Исбаьхьа цуьнан чIаба охьахецаелла коьртара. Лаьтта кхаччалц еха йолчу йоIан чIабанах цецбевлла а, хIоьттинчу хьолехь шаьш хIун дан деза а ца хууш бисина мостагIий.

Лурвоьлла к?ант вен баьхкинчу нахана юккъера схьа а ваьлла, царах массарал а воккхачу къонахчо иштта къамел дина: «Совцалаш! Вайнехан шира ?адат дохо йиш яц вайн. Шуна гуш ду: вайн мостаг? вала кийча ву, шен тайпанан сий а лардина. Цуьнан доьналлин мах хадош, вай цунна гечдан деза».

Т?е а кхайкхина, мара а беттабелла, к?ант витина цара. Йо?ана а баркалла аьлла цо динчу г?уллакхна. Уьш берриге а юьрта бахана, лурвоьлларг витина хилар нахана д?а а хоуьйтуш. Оццу дийнахь юьртарчу баккхийчу наха захало эцна йоIан дена т?е нах бахийтина. Кхаа дийнахь, кхаа бусий ерриге а юьрто ловзар латтийна, кегийнаш цхьаьнакхетар а, стаг витар а даздеш. Доьалг?ачу дийнахь шовданна т?е хи эца баьхкинарш, цец а бевлла, бисина. Хьалха жима хиллачу шовданах, чухчаре хилла.

Везачу Делан совг?ат хилла иза, юьртарчу нехан беркате г?уллакхаш бахьана долуш делла долу. Йо?а шен т?ехьийза к?ант кIелхьаравоккхуш, гучуяьккхинчу ч?абанан сий деш, ?аламан цу ни?матах «Шовда-ч?аба» аьлла, ц?е тиллина юьртахоша. Х?инца а наха иштта ц?е йоккху цуьнан.

Х?ара шира дийцар дукха генарчу хенахь дуьйна схьадохьуш ду нохчаша, вовшашка дуьйцуш, т?екхуьучу т?аьхьенна довзуьйтуш. Дайн хаза а, оьзда а г?иллакхаш кегийчарна хиъча, уьш цара, лар а деш, лелийча, нохчийн къоман яхь-оьздангалла а, сий-ларам а цкъа а бовр бац.

Автор: Арсанукаев Муса
Источник: Вести ЧР №31 (3423)

abrek.org